Ýurdumyzyň durnukly ösmeginiň, Watanymyzyň barha kuwwatlanmagynyň hatyrasyna ýaşlaryň gurujy, dörediji, oýlap tapyjy, ösen aň-düşünjeli intellektual derejesini kemala getirmek häzirki döwrüň möhüm aýratynlygydyr diýip aýtdy. Bu aýratynlyk ykdysadyýetiň ähli ugurlary bilen bilelikde, onuň ösmeginde esasy hyzmaty ýerine ýetirýän bilim ulgamynyň bazar gatnaşyklary şertlerinde dünýä ülňülerine laýyk döwrebaplaşdyrylmagy bilen şertlendirilýär. Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallalary bilen ýurdumyzyň bilim ulgamyna sanly serişdeleriň ornaşdyrylmagy, döwrebap bilim portalynyň herekete girizilmegi bilim işgärleriniň mümkinçiliklerini üzül-kesil artdyrdy. Ýurdumyzda sanly ulgamy ösdürmegiň maksatlarynyň bilim edaralarynyň işiniň kämilleşdirilmegine gönükdirilmeginiň, olaryň ýokary hilli elektron maglumatlar bilen üpjün edilmeginiň, täze tehnologiýalardan peýdalanylmagynyň, bilim berlişiniň hiliniň talap edilýän derejesine ýetirilmeginiň esaslary 2017-nji ýylda hormatly Prezidentimiziň Karary bilen tassyklanan “Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasy” arkaly dolandyrylýar. Bu Konsepsiýa ýurdumyzda (kesgitlenen ugur boýunça) maglumat – bilim gurşawyny döretmäge hem-de bilim bermegiň ähli basgançaklaryny ýokary hilli elektron maglumatlary bilen üpjün etmäge, berilýän bilimiň mazmunyny baýlaşdyrmaga we kämilleşdirmäge gönükdirilendir. Türkmenistanda sanly bilim ulgamyny ösdürmegiň Konsepsiýasynyň esasy maksady ýurdumyzyň innowasion ösüşine laýyklykda bilim bermegiň ähli basgançaklarynda okatmagyň maksatnamalaryny ýokary hilli elektron maglumatlar bilen üpjün etmek hem-de uzak aralykdan bilim bermek arkaly bilim ulgamyny kämilleşdirmekden ybaratdyr. Konsepsiýa – bu eziz Watanymyzy mundan beýläk-de hemmetaraplaýyn ösdürmäge, işewür we maýa goýum işjeňligine, döwlet dolandyrylyşynyň öňdebaryjy usullarynyň ornaşdyrylmagyna, täze iş orunlarynyň döredilmegine, halkymyzyň abadançylygyny yzygiderli ýokarlandyrmaga ýardam eder. Konsepsiýada göz öňünde tutulýan esasy wezipeler: - sanly bilim ulgamynyň kadalaşdyryjy hukuk binýadyny ösdürmek; - bilim edaralaryň tehnologiki ulgamyny ösdürmek hem-de bilim ulgamynyň ähli basgançaklarynda okaýanlar‚ mugallymçylyk işgärler üçin sanly bilm gorlarynyň üpjünçiligini ýokarlandyrmak; - ýokary hilli bilim gorlarynyň we hyzmatlarynyň elýeterliligini üpjün etmek hem-de bilim bermegiň dowamynda sanly bilim serişdelerini, şol sanda elektron okuw kitaplaryny we gollanmalary ulanmak; - uzak aralykdan bilim tehnologiýalaryny ulanmak; - maglumat we telekommunikasiýa tehnologiýalary ösdürmegiň esasynda bilimiň hilini ýokarlandyrmak; - elektron bilim ulgamynda işgärleri taýýarlamak. Häzirki zaman maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň ulanylmagy arkaly okaýanlarda bilimleri almaga, üznüksiz özbaşdak bilim almaga höweslenmäni ösdürmek. Häzirki zaman jemgyýet soňky onýyllykda maglumat jemgyýetine öwrülip, ýokary depginde hereketli häsiýete eýe bolýar. Bu bolsa maglumatlara we hyzmatlara elýeterliligiň ulanyjylar üçin, olaryň nirede we haçan bolýandygyna garamazdan, hemişelik esasda üpjün edilýändigini aňladýar. Şeýle hereketliligi üpjün etmek üçin kompýuter enjamlarynyň täze görnüşleri (smartfonlar, planşetler we ş.m.), şeýle hem maglumat gorlary we hyzmatlary bilen işleşmegiň täze tehnologiýalary (“bulutlaýyn” tehnologiýalar) peýda boldy. Mekdep okuwçysy, talyp üçin bilim edaralarynda hem, öýde hem, olar ýoldaka hem elektron bilim gorlary we hyzmatlar elýeterli bolmalydyr. Bu ýagdaý bilim işine gatnaşýanlaryň beýlekilerine-de – ata-enelere, mugallymçylyk işgärlere, bilim ulgamynyň dürli derejeleriniň ýolbaşçylaryna-da degişlidir. Bilim gurşawynyň her bir gatnaşyjysynyň hereketliligi täze maglumat jemgyýetinde sanly bilimiň esasyny düzer. Ýurdumyzyň ähli künjeklerinde gurlup, ulanylmaga berilýän täze, döwrebap bilim ojaklarynyň häzirki zaman ösen innowasion tehnologiýalary bilen enjamlaşdyrylmagy hem sanly bilim ulgamynyň durmuşa geçirilýändigini görkezýär. Ýurdumyzyň okuw mekdeplerinde «Sanly bilim ulgamy» atly portal taslamasynyň ýola goýulmagy, bilim ojaklarynda teleköpri arkaly guralýan okuw sapaklary, internet bäsleşikleri berilýän bilimiň hilini ýokarlandyrmakda, okatmagyň usullaryny kämilleşdirmekde we öňdebaryjy tejribelerden peýdalanmakda ägirt uly ähmiýete eýedir.

1.Dökün himiýa senagaty.

Ýurdumyzda sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça oňyn başlangyçlar maksatnamalaýyn esasda üstünlikli durmuşa geçirilýär. Şunda «Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň 2021 — 2025-nji ýyllar üçin Döwlet maksatnamasy» möhüm ähmiýete eýe bolmak bilen, ykdysadyýetiň ähli pudaklaryny we durmuş gurşawyny sanlylaşdyrmagy öz içine alýar.

Her bir döwlet ilatyny azyk önümleri bilen üpjün etmegiň ýoluny, usullaryny, döwlet goldawynyň görnüşlerini diňe bir ýurtda ýa-da sebitde däl, eýsem, dünýäde kemala gelen ýagdaýlary nazara alyp, özi kesgitleýär. Golaýda şu ýylyň bäş aýynda ýurdumyzyň durmuş-ykdysady ösüşinde gazanylan netijelere, milli ykdysadyýetimiziň mundan beýläkki durnukly ösüşine ýardam berjek ugurlara bagyşlanyp geçirilen Türkmenistanyň Ministrler Kabinetiniň we Döwlet howpsuzlyk geňeşiniň bilelikdäki mejlisinde ilatyň azyk önümleri bilen üpjünçiligini has-da gowulandyrmak, azyk harytlarynyň ýeterlik möçberdäki gorlaryny döretmek, içerki bazarlarda azyk harytlarynyň bolçulygyny üpjün etmek babatynda garalan meseleler munuň şeýledigini tassyklaýar. Şu ýylyň ýanwar-maý aýlarynda geçen ýylyň degişli döwri bilen deňeşdirilende, jemi öndürilen önümiň ösüş depgininiň 11,5 göterime deň bolmagy ýurdumyzda ähli jähetden, hususan-da, azyk howpsuzlygyny pugtalandyrmak üçin berk ykdysady binýadyň bardygynyň ýene-de bir subutnamasydyr.

«Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy: Türkmenistany 2022-2052-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Milli maksatnamasynyň» we «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzy 2022-2028-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmek boýunça maksatnamasynyň» wezipelerine laýyklykda, Türkmenistanyň bitaraplyk syýasaty ählumumy strategik möhüm gural hökmünde dünýä we sebit döwletleri, şeýle hem abraýly halkara guramalary bilen hyzmatdaşlygy mundan beýläk-de ösdürmäge gönükdirilendir. Döwletiň milli ykdysadyýetiniň diwersifikasiýa ýoly bilen alnyp barylmagy we ulgamda ýokary tehnologiýalaryň we sanlylaşdyrma prosessleriniň ýaýbaňlandyrylmagy global ykdysady giňişligine we umumydünýä hojalyk gatnaşyklaryna işjeň goşuluşmagyna güýçli itergi berýär.

Türkmenistanyň Bilim ministrliginde ýokary okuw mekdepleriniň we orta hünär okuw mekdepleriniň wekilleriniň gatnaşmagynda milli bilim ulgamynyň sanlaşdyrylmagy boýunça maslahat geçirildi.

Ýaş nesliň kämil bilimli, çuň gözýetimli, maksada okgunly, bilesigeliji bolup kemala gelmegini gazanmak, ýurdumyzyň häzirki zaman bilim ulgamynyň baş maksady bolup durýar. Hormatly Prezidentimiziň badalga beren bilim özgertmeleri ýaş nesilleriň ukyplaryny ýüze çykarmaga we ösdürmäge, milli terbiýämiziň baý mirasyna daýanyp edep-ekram öwretmäge giň mümkinçilikler berýär. Ýurdumyzyň zehinli okuwçylarynyň ukyp-başarnyklaryny, döredijilik mümkinçiliklerini ösdürmek üçin ähli oňyn şertler döredilýär.

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly ýolbaşçylygy bilen Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ähli ugurlarda döwrebap, oňyn özgertmeler amala aşyrylýar. Ösen ýurtlarda umumy bilimiň netijeliligini ýokarlandyrmagyň ýollary gözlenilýär we öňdebaryjy tehnologiýalary işläp taýýarlamak, olary bilim ulgamyna ornaşdyrmak üçin köp işler amala aşyrylýar. Häzirkizaman okuwyň tehnologik üpjünçiligi ösen ylmyň derejesine gabat gelmelidir. Soňky ýyllarda ýurdumyzda gurulýan bilim ojaklary kompýuterler, internet aragatnaşygy bilen üpjün edildi. Paýtagtymyzda, welaýat, etrap merkezlerinde iň täze enjamlar bilen üpjün edilen mekdepler, çagalar baglary, ýokary we orta hünär okuw mekdepleri işleýär. Bilim ojaklarynyň interaktiw-multimediýa tehnologiýalary bilen üpjün edilmegi bilimiň hiliniň düýpgöter kämil derejä göterilmegine getirdi. Multimedia tehnologiýalary dürli görnüşdäki maglumatlary görkezmäge mümkinçilik berýär, sapagyň netijeli bolmagyny üpjün edýär. Sapaklarda talyplaryň, okuwçylaryň mowzuklary düýpli özleşdirmeklerinde, olaryň gözýetiminiň giňelmeginde, beýan ediş ukybynyň ösmeginde, döredijilikli, özbaşdak işlemegi öwrenmeklerinde, bilim bermegiň hilini ýokarlandyrmakda multimedia tehnologiýalarynyň hyzmaty uludyr. Geçirilýän sapaklar multimedia tehnologiýalary bilen guralanda, ýaşlaryň geçilýän mowzuga çuňňur düşünýändigini, ýadynyň, ünsüniň işjeňleşýändigini we döredijilik başarnyklarynyň ösýänligini görmek bolýar. Şeýle-de bilim işgärleriniň döredijilik mümkinçiligini ýokarlandyrýar, wagtyny tygşytlamaga ýardam berýär.

Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň halkara başlangyçlaryny mynasyp dowam etdirýän hormatly Prezidentimiz, Arkadagly Serdarymyz ulag ulgamyda köptaraplaýyn hyzmatdaşlygyň ösdürilmegine, üstaşyr ulag geçelgeleriniň durnukly ulgamynyň pugtalandyrylmagyna, dünýäde syýasy ykdysady durnuklygy saklamaga, halkara gatnaşyklary ynanyşmaga, şol sanda ulag diplomatiýasynyň mümkinçiliklerini durmuşa geçirmek ugrunda dost-doganlyk gatnaşyklary ösdürmäge aýratyn üns berýär.

Hormatly Prezidentimiziň taýsyz tagallasy bilen Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwri il-ýurduň, halkyň geljegi üçin alada eden şahsyýetleriň sarpalanýan ajaýyp zamanasydyr. Türkmen halkynyň beýik akyldary Magtymguly Pyragynyň şöhrat-şanynyň tutuş Ýer ýüzünde täze öwüşgin, täze ruh bilen belentden ýaýbaňlandyrylmagy bagtyýar halkymyzyň köňüllerine joşgun berýär. Çünki beýik şahyrymyz Magtymguly Pyragy döwürleriň hem ýaş nesilleriň şahyry hökmünde biziň kalbymyzda hem aňymyzda hemişelik ýaşaýar. Gahryman Arkadagymyzyň belleýşi ýaly, “Magtymgulynyň şygryýet älemi — türkmen edebiýatynyň buldurap akýan, çuňňur mana we çeper söze teşne kalplary gandyrýan çeşmesi. Bu çeşme gözbaşyny Oguz handan, Gorkut atadan, Görogly begden alyp gaýdyp, ata-babalarymyzyň ýol-ýörelge edinen ynsanperwerliginden, ahlak we edep ýörelgelerinden, yşkdan we gözellikden ylham alýar.”diýip belleýär.Magtymguly Pyragynyň goşgy setirleri tutuş ynsanyýet üçin görelde mekdebidir.

«Sen pul üçin işleme, pul seniň üçin işlesin» diýilýän jümle mydama telekeçiler we maliýeçiler tarapyndan köp gaýtalanýar. Eýsem puly nädip işletmeli? Bu sowalyň düýp manysy pul serişdeleriniň ýene-de pul getirip bilýänligidir. Bar bolan serişdeleriňi peýda almak maksady bilen ulanmaklyga maýa goýmak diýilýär. Maýa goýumlaryň täze kärhanalaryň açylmagynda, täze innowasion önümleriň bazara çykarylmagynda, hatda ähli ýurtlaryň ykdysady ýagdaýynyň gowulanmagynda ähmiýeti uludyr. Geliň, maýa goýumlaryň ykdysadyýetdäki ornuna has içginräk düşünmäge çalşalyň! Belleýşimiz ýaly, maýa goýmagyň esasy maksady, wagtyň geçmegi bilen, girdeji ýa-da başga bir peýdaly netije almak bolup durýar. Şu nukdaýnazardan seretsek, peýda almaga niýetlenilen islendik herekete maýa goýum diýip bolar. Meselem, hünär saýlanylanda, adam ondan geljekde gowy girdejä we kanagatlanma garaşyp saýlaýar. Geljekde onuň öwrenen hünärine bolan islegiň artmagam mümkin, peselmegem. Adam bu ýerde özüniň esasy serişdesini — wagtyny maýa goýýar. Ýöne maliýe dünýäsinde maýa goýmak diýlende, islendik emlägiň ýa-da serişdeleriň geljekde girdeji almak maksady bilen, telekeçilik ýa-da başga görnüşli işe gönükdirilmegine aýdylýar. Maýa goýluşyň ençeme görnüşleri we usullary bar. Olaryň biri hökmünde geljekde peýda getirip biljek emlägiň gönüden-göni satyn alynmagyny mysal getirse bolar. Maýanyň bu görnüşe gozgalmaýan emläkler, tehnika, taýýar biznesler, şeýle hem awtorlyk hukuklary, patentler, bilim, nou-hau usullary ýaly girdeji getirip durýan emläkdir serişdeleriň (kapitalyň) satyn alynmagyna gönükdirilmegi degişli bolup durýar. Maliýe maýa goýumlaryna bolsa maýadarlar tarapyndan kärhanalaryň gymmatly kagyzlaryna, karzlara maýa goýumlary degişlidir. Dünýäde günde müňlerçe täze kärhanalar açylýar, öňden işläp gelýän kärhanalar bolsa önümçiligini giňeltmäge, girdejilerini artdyrmaga çalyşýarlar. Kärhanalara işini ýola goýmak ýa-da alyp barýan işleriniň gerimini giňeltmek üçin serişdeleriň gerekdigi düşnüklidir. Şeýlelik bilen, serişdeleriň ýetmezçilik edýän halatynda kärhana zerur serişdeleri karzyna alyp ýa-da kompaniýasynyň belli bir bölegini, ýagny paýnamalaryny pul serişdeleri bolan taraplara satyp bilýär. Geljekde bu aksiýalardan gelýän girdeji ulalyp, maýadara uly peýda getirýär. Bu mehanizm serişde gerek bolan taraplary bergili bolup galmak howpundan azat edýär, serişdesi bolan taraplara bolsa peýda gazanmaga mümkinçilik döredýär. Karzyna alnan serişdeleri hökmany ýagdaýda yzyna gaýtarmalydygy berk hem düşnükli hakykatdyr. Şonda işiň başa barmadyk ýagdaýynda bergili bolup galmak howpunyň dörejekdigi-de öz-özünden düşnüklidir. Maýa goýlanda bolsa maýadaryň özi ähli töwekgelçilikleri kabul edip, hasaplap, geljekde goýumynyň ödeljekdigine ynanyp, serişdelerini berýär. Karz bilen kärhana goýulýan maýanyň tapawudy bolsa şundan ybaratdyr. Maýa goýmazdan öň, iki sany görkezijä aýratyn üns berilýär: töwekgelçilik we garaşylýan girdejililik. Töwekgelçilik derejesi pes bolan maýa taslamalary az girdeji getirýär. Tersine, garaşylýan girdejililigi uly bolan taslamalar, köplenç, töwekgel bolýarlar. Iň töwekgel maýa goýumlara wençur maýa goýumlary diýilýär (iňlis d. «venture» — töwekgelçilik). Bulara täze önümi bazara girizjek bolýan kärhanalara (startup) goýulýan maýa goýumlar degişli edilýär. Maýa goýmak işine täze girişýänlere goýumlary diwersifikasiýalaşdyrmak maslahat berilýär. Ýagny ähli serişdeleri bir ýere däl-de, dürli ýere gönükdirmeli. Şeýlelik bilen, käbir maýa goýumlar girdeji getirip, käbiri bolsa ýitip, deňagramlyk emele gelýär we ýitgi töwekgelçiligini azaldýar. Professional maýadarlar töwekgelçilikleri hasaplap, bazardaky ýagdaýy anyklap, düýpli barlaglary geçirip, maýa goýýarlar. Häzirki döwürde bu hyzmatlary ýörite ýerine ýetirýän kärhanalar bar. Serişdeleriň eýeleri has netijeli maýa goýmak üçin öz serişdelerini olara dolandyrmaga berýärler. Bu kärhanalar bolsa alnan girdejiden belli bir göterimini özlerine alyp galýarlar. Bularyň iň irileri «The Vanguard Group», «BlackRock, Inc.», «State Street Corporation» ýaly amerikan kärhanalary bolup, olar iň iri maýa goýum kompaniýalarynyň «uly üçlügini» emele getirýärler. Maýa goýumlary barada aýdylanda, dünýä belli maýadarlary, ýagny inwestorlary belläp geçmek gerek. Uorren Baffet, Reý Dalio, Jeýms Saýmons ýaly şahslar iň iri inwestorlaryň hataryna bolup, olaryň maýa goýmak hakda ýazan kitaplary iň köp satylýan hem-de hemişe okalýan eserleriň hataryna girýär. Ylaýta-da, bu kitaplar Ýer ýüzüniň maýa bazaryna girmäge höwes edýänler hem-de öwreniji inwestorlar üçin has arzylydyr. Goýulýan serişdeleriň gelip çykyşy boýunça maýa goýumlar 3 topara bölünýär: hususy, döwlet we daşary ýurt maýa goýumlary. Hususy maýa goýumlara ýurduň raýatlary tarapyndan goýulýan maýa goýumlary degişlidir. Döwlet maýa goýumlary diýlip, döwlet býujetiniň serişdelerinden emele gelýän maýa goýumlara aýdylýar. Döwletler maýa goýumlary, köplenç, durmuş-ykdysady pudaklara, döwletde ileri tutulýan ugurlary ösdürmäge gönükdirýärler. Eziz Watanymyzda hem Gahryman Arkadagymyzyň we hormatly Prezidentimiziň baştutanlygynda saglygy goraýyş we bilim ýaly durmuş-ykdysady pudaklara uly möçberde maýa goýumlar goýulýar. Adyndan belli bolşy ýaly, daşary ýurt maýa goýumlarynyň çeşmesi — daşary ýurt serişdeleri bolup durýar. Olar daşary ýurt korporasiýalary, raýatlary tarapyndan islendik maýa goýum ýaly, girdeji almak maksady bilen, başga ýurduň ykdysadyýetine gönükdirilýär. Globallaşma döwründe daşary ýurt maýa goýumlary dünýä ykdysadyýetiniň möhüm bölegine öwrüldi. Ýurtlar özüne daşary ýurt maýalaryny çekmek üçin amatly şertleri döretmegiň ugrunda uly tagalla edýärler. Munuň sebäbi daşary ýurt maýalarynyň kabul ediji ýurda getirýän peýdasyndadyr. Daşary ýurt maýasy bilen birlikde kabul edýän ýurda daşary ýurt tejribesi hem gelýär. Önümçiligiň has kämil usullary, kämil tehnologiýalar we dolandyryş usullary — bularyň ählisi daşary ýurt maýadarlary tarapyndan işiň netijeliligini artdyrmak üçin ulanylýar. Ýerli kärhanalar bilen bäsleşik döreýär, onuň netijesinde, wagtyň geçmegi bilen, ýerli kärhanalar täze tehnologiýalary we önümçilik usullaryny özleşdirip başlaýarlar. Şeýle hem daşary ýurt maýalarynyň gatnaşmagynda täze kärhanalaryň açylmagy, ýurtda iş orunlarynyň köpelmegine getirýär. Daşary ýurda maýa goýmagyň maýadarlar üçin peýdasy olaryň täze bazarlara çykmagy, önümçilik ýeriniň sarp ediş ýerine ýakynlaşmagy we arzan işçi güýjüniň köpelmegi bolup durýar. Käbir ýurtlaryň ösüşinde daşary ýurt maýa goýumlary aýratyn orun eýeleýärler. Muňa Ýaponiýa, Koreýa Respublikasy, Eýran, Hytaý, Hindistan ýaly ýurtlary degişli edip bolar. Hindistana, Hytaýa, Eýrana Ýewropa ýurtlary gerek wagtynda maýa goýdular. Singapurda uly möçberde daşary ýurt maýalarynyň çekilmegine şert döredildi. Bu bolsa ýurduň ykdysadyýet babatda «Aziýanyň gaplaňy» adyny almagyna ýol açdy. Häzirki döwürde maýa akymlarynyň iň köp goýulýan ýurtlary ABŞ, Niderlandlar, Lýuksemburg, Hytaý, Beýik Britaniýa we Singapur bolup durýar. Içerki bazarlarynyň giňligi we amatly şertleri bu ýurtlara gelýän maýa goýumlaryň ýyllyk akymynyň barha giňelmegini şertlendirýär. Ýurda gelýän daşary ýurt maýalarynyň göwrümi gös-göni ýurtda iş alyp barmak üçin bar bolan şertler bilen kesgitlenilýär. Bu şertlere başgaça «maýa goýum klimaty» hem diýilýär. Daşary ýurt maýadarlary öz serişdeleriniň howpsuzlygy üçin ykdysady we syýasy taýdan durnukly we kämil kanunçylykly ýurtlary saýlaýarlar. Mälim bolşy ýaly, Garaşsyz Watanymyz sebitde iň durnukly ýurtlaryň biri hökmünde tanalýar. Milli kanunçylygymyz bolsa eýeçiligiň eldegrilmesizligini we goraglylygyny doly derejede üpjün edýär. Şu ýylyň aprel aýynyň 26-syna Dubaýda geçirilen Türkmenistanyň nebitgaz pudagyna daşary ýurt maýa goýumlaryny çekmek boýunça halkara göçme forumynda «Dragon Oil», «CNPC» ýaly iri kompaniýalaryň ýurdumyza mundan beýläk maýa goýmaga taýýardyklaryny bildirmegi mähriban Watanymyzyň daşary ýurt maýasy üçin gyzyklanma döredýändiginden habar berýär. Milli ykdysadyýeti ösdürmek we daşary ýurt maýasyny zerur pudaklara çekmek üçin ýurtlar aýratyn ykdysady zolaklary döredýärler. Bu zolaklarda ýeňillikli salgyt we gümrük syýasaty hereket edip, öz işini açjak bolýan taraplar üçin örän amatly şertleri üpjün edýär. Aýratyn ykdysady zolaklara Watanymyzyň «Awaza» milli syýahatçylyk zolagyny hem degişli edip bolar. Şeýlelikde, maýa goýumlary halklaryň jebisleşmegi, bilelikdäki ösüşi üpjün etmek üçin wajyp bolup durýar. Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda durmuşa geçirilýän maýa goýum syýasaty ýurdumyzyň mundan beýläk-de ýokary depginli ösüşlerini kämilleşdirmäge, täze iş ýerlerini döretmäge we ilatyň ýaşaýyş-durmuş şertlerini has-da gowulandyrmaga, iň esasy bolsa, özara ynanyşmagy hem-de parahatçylygy üpjün etmäge giň mümkinçilikleri açýar.

Türkmenistanda birnäçe möhüm taslamalary durmuşa geçirmek göz öňünde tutýan ýurdumyzyň 2024-nji ýyl üçin maýa goýum Maksatnamasy taýýarlanyldy.

«Sanly ykdysadyýet» (digital economy) termini, ilkinji gezek 1995-nji ýylda  Massaçuset uniwersitetiniň amerikaly alymy, matematik-programmaçy Nikolas Negroponte tarapyndan işlenilip düzülýär. Ol maglumat kommunikasion tehnologiýa-larynyň intensiw ösüşiniň netijesinde täze ykdysadyýetiň köne bilen deňeşdirilende artykmaçlyklaryny öz kärdeşlerine düşündirmek üçin  ulanýar.

     Biziň eziz Diýarymyz il- gününiň bähbidi üçin  alada eden adamlaryň, şahsyýetleriň gadyr-gymmatynyň bilinýän, olaryň hormatlanyp, sarpalanýan ýurdy. Adamzat taryhyna adyny altyn harplar bilen ýazyp giden şeýle beýik şahsyýetleriň biri hem akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragydyr. Dana akyldarymyzyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanyp yglan edilen “Pähim-paýhas ummany   Magtymguly Pyragy” ýylynda bu görnükli şahsyýetiň at-abraýynyň dünýä halklaryň arasynda has-da beýgelmegi ugrunda durmuşa geçirilýän işler giň gerime eýe bolýar.

Garaşsyz ösüşiň 33 ýylynyň dowamynda Türkmenistan ykdysadyýeti ýokary depginler bilen ösýän, dünýäniň ykdysady giňişligine üstünlikli goşulyşýan ýurtlaryň hatarynda eýeleýän ornuny pugta berkitdi. Ykdysadyýetiň çig mala gönükdirilmegini ýeňip geçmek, bazar özgertmelerini ösdürmek, tebigy baýlyklardan netijeli peýdalanmak, adamyň durmuşy, saglygy, howpsuzlygy üçin amatly şertleri döretmek babatda alnyp barylýan şol özgertmeleriň esasy maksady «Döwlet adam üçindir!» diýen baş ýörelgede öz mynasyp beýanyny tapdy.Geçen taryhy döwrüň dowamynda senagat we innowasiýa ösüş nusgasyna gönükdirilen strategik ugruň yzygiderli durmuşa geçirilmegi, sözüň doly manysynda, döwletimiziň ykdysady garaşsyzlygyny üpjün etdi. Infrastruktura özgertmelerini goldamak bilen, Durnukly ösüş maksatlaryna ýetmäge ugur alynmagy, «Türkmenistanyň durmuş-ykdysady ösüşiniň 2011 — 2030-njy ýyllar üçin Milli maksatnamasynda», «Türkmenistanyň Prezidentiniň ýurdumyzyň 2019 -2025-nji ýyllarda durmuş-ykdysady taýdan ösdürmegiň Maksatnamasynda» kesgitlenen maksatlaryň we wezipeleriň durmuşa geçirilmegi, önümçiligiň netijeliligini ýokarlandyrmak, maýa goýumlary oýlanyşykly peýdalanmak, şol sanda ykdysadyýetiň döwlete degişli däl pudaklaryna goldaw bermek üçin möhüm itergi boldy.

Ýurdumyzda milli ykdysadyýetimizi diwersifikasiýa ýoly bilen ösdürip, sanly ykdysadyýeti kämilleşdirmek boýunça toplumlaýyn işler alnyp barylýar. Sanlylaşdyrmak milli ykdysadyýetimiz üçin hil taýdan täze döwürdir. Bu babatda hormatly Prezidentimiziň baştutanlygy bilen halk hojalygynyň ähli ugurlarynda maksatnamalaýyn işler yzygiderli amala aşyrylýar. Häzir sanly ulgama geçmek her bir pudak üçin zerur bolup, ol umumy ösüşiň esasy şertine öwrüldi.

Adamzat durmuşynda bilim ulgamynyň wajyplygy, esasan, onuň jemgyýetiň ösüşinde tutýan orny bilen kesgitlenýär. Has takygy, bilim adamlaryň ukyplaryny, endiklerini we olaryň şahsy häsiýetlerini ösdürmäge mümkinçilik bermek bilen bir hatarda, durmuş tejribesiniň artmagyna hem itergi berýär. Hormatly Prezidentimiziň parasatly baştutanlygynda Garaşsyz, hemişelik Bitarap Türkmenistan döwletimizi durmuş-ykdysady, medeni taýdan ösdürmekde, dünýäniň ösen ýurtlarynyň hatarynda eýeleýän ornuny pugtalandyrmakda ylym ulgamynda aýratyn ähmiýet berilýär. Häzirki döwürde tutuş dünýä ýüzünde bilime durnukly ösüşi üpjün edýän serişde hökmünde garalýar. 2015-nji ýylda geçirilen Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasynyň 70-nji mejlisinde kabul edilen «Biziň dünýämiziň özgerdilmegi: Durnukly ösüşiň maksatlary boýunça 2030-njy ýyla çenli döwür üçin Gün tertibinde» geljekki 15 ýyl üçin dünýä ösüşini üpjün etjek 17 sany maksatlar kesgitlenildi. Olaryň düzüminde «Hemmeleriň ýokary hilli bilim almagyny üpjün etmek we olara bütin ömrüniň dowamynda okamaga mümkinçilik döretmek» maksadynyň durmuşa geçirilmegine aýratyn ähmiýet berilmegi onuň adam aňyny ösdürmekde, ahyrky netijede, dünýäni özgertmekde tutýan möhüm orny bilen baglydyr.

Logistikany awtomatlaşdyrmak, logistika amallarynyň netijeliligini ýokarlandyrmak üçin kompýuter programma üpjünçiligini ýa-da awtomatlaşdyrylan mehanizmleri ulanmakdyr. Adatça, awtomatlaşdyrmak ammar işlerini  hem-de  üpjünçilik zynjyryny dolandyrmak ulgamlary we kärhananyň meýilleşdiriş ulgamlary dolandyrmak amallaryna degişli bolup durýar. Ulag logistikasynyň awtomatlaşdyrylmagynyň, ony durmuşa geçirýän programmalaryň, ýüküň ýitgisini hasaplamaga, deňagramlylygy gözegçilikde saklamaga, ulag bilen ýangyjyň sarp edilişini hasaplamaga, netijeleri kesgitlenen kadalar bilen deňeşdirmäge mümkinçilik berýändigi göz öňünde tutulmalydyr. Ulag kompaniýalaryny awtomatlaşdyrýan programma üpjünçiligi önümleri, kärhananyň dolanşygynyň beýleki ugurlardan yza galýan nokatlaryny anyklap,  kesgitläp kärhanada alnyp barylýan işleriň netijeliligini seljermeklige mümkinçilik berýär.   häzirki döwürde logistika amallaryny awtomatlaşdyrmaklygyň täze innowasion ugurlary gözlenilýar we sýlanylýar.

Berkarar döwletimiziň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz tarapyndan öňde goýlan strategik durmuş-ykdysady meseleleri çözmekde Türkmenistan Watanymyz ösen ylmy tehnologiýalary ulanmak bilen barha öňe barýar. Her bir ýurduň ösüş depginleri ýaş nesilleriň ukyp-başarnyklaryna bagly bolýar. Haýsy bir döwletde bu mümkinçilikler giň gerime eýe bolsa, ýaş nesillerde ylymlar dünýäsine içgin aralaşmak, tehnologiýalardan ýeterlik derejede baş çykarmak, ylmy kämilligini ösdürmek islegi artýar. Ösüşlere beslenýän ýurdumyzda watansöýüji, ukyp-başarnykly, beden taýdan sagdyn hem-de terbiýeli ýaş nesilleri kemala getirmek hormatly Prezidentimiz tarapyndan anyk kesgitlenen Türkmenistanyň ösüşiniň strategik wezipeleriniň biridir.

Häzirki döwürde bilim ulgamynda amala aşyrylýan taryhy ähmiýetli özgertmeler strategik häsiýetlidir. Ýurdumyzda ýokary hilli bilim bilen bir hatarda, ýaş nesliň döwrebap terbiýesi hem derwaýys hasaplanýar. Hormatly Prezidentimiz ösen ýurtlaryň tejribesini nazara alyp, ýaşlarymyzyň beden we ruhy taýdan sagdyn ösmegi, watançylygyň belent ruhunda terbiýelenmegi üçin ähli mümkinçilikleri döredýär.
Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ylmyň iň täze gazananlary işjeň durmuşa ornaşdyrylýar. Şunda bilim ulgamyna hem sanly tehnologiýalaryň ornaşdyrylandygyny bellemegimiz gerek. Ylym-bilimiň ösen döwründe islendik ýurduň ykdysady kuwwaty kesgitlenende, onuň innowasion ösüş derejesine seredilip baha berilýär. Bu günki gün dünýäniň ösen ýurtlarynyň hataryndaky ornuny barha berkidýän Türkmenistan Watanymyzda-da ýurdy innowasiýalaşdyrmak, sanly ulgama geçirmek işleri güýçli depginlerde alnyp barylýar. Ykdysadyýetiň ähli ulgamlaryna sanly tehnologiýalar ornaşdyrylýar. Bu iş­le­riň ­göz­ba­şyn­da ­bol­sa, ­il­kin­ji ­no­bat­da,­ Ar­ka­dag­ly­ Ser­da­ry­my­zyň­ belent maksatlarynyň bardygyny bellemelidiris.