dohom@sanly.tm
Türkmenbaşy şäheriniň D.Azady köçesiniň 75-nji jaýy
Magtymgulynyň döredijiliginde ekologiýa jähtleri

     Biziň eziz Diýarymyz il- gününiň bähbidi üçin  alada eden adamlaryň, şahsyýetleriň gadyr-gymmatynyň bilinýän, olaryň hormatlanyp, sarpalanýan ýurdy. Adamzat taryhyna adyny altyn harplar bilen ýazyp giden şeýle beýik şahsyýetleriň biri hem akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragydyr. Dana akyldarymyzyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanyp yglan edilen “Pähim-paýhas ummany   Magtymguly Pyragy” ýylynda bu görnükli şahsyýetiň at-abraýynyň dünýä halklaryň arasynda has-da beýgelmegi ugrunda durmuşa geçirilýän işler giň gerime eýe bolýar.

      Milli edebiýatymyzda ynsanperwerlik, watansöýüjilik, päk ahlaklylyk, lebize ygrarlylyk, parahatçylyk, agzybirlik, dostluk ýaly düşünjeleriň many-mazmunyny öz paýhasly şygarlary bilen has-da baýlaşdyran, türkmeniň abraý mertebesini belende göteren beýik akyldar atamyzyň şygyr bossany biz- mugallymlar üçin hem edep terbiýe mekdebi, durmuş ýörelgesidir.

      Türkmen halkynyň beýik akyldat şahyrynyň filosofiýasy ynsanperwerlige, şol sanda ekologiki ynsanperwerlige esaslanyp, adamda Watana bolan söýgüni, tebigata we onuň baýlyklaryna aýawly garamagy hem-de geljekki nesiller üçin aýap saklamak duýgularyny döredýar. Magtymgukynyň filosofiýasynda adam bilen tebigatyň arasyndaky gatnaşyklarynyň sazlaşygyna, onds rkologik medeniýetiň kemala gelmek meselelerine uly orun erilýär.

  Şahyryň döredijiliginde mähriban ülkämiziň tebigaty aýratyn orun tutýar, ol akyldaryň adamyň durmuşy baradaky filosofiki pikir ýöredişinde jemgyýet hem tebigata salgylanýar. Magtymgulynyň eserlerinde tebigat gaýtalanmajak gözellik bilen sazlaşykly şekillendirilýär. Ol daşky tebigatdan alnan janly keşpler bilen oýlanýar. Adamzadyň geljegi baradaky oýlanmalary üçin tebigat möhüm esas bolup durýar.

   Magtymgulynyň ekologiki ynsanperwerligi daşky gurşawy özgertmekde ynsan bilen tebigatyň arasyndaky üzülmez arabaglanşygy görkezýär. Şhyr ynsanyň aýratyn häsiýetlerini, maksada okgunlylygyny, döredijili ylhamyny, söýgi duýgularyny beýan edende tebigatdan m,ysal getirýär, şol bit wagtyň özünde ynsan bilen tebigatyň sazlaşygynyň möhümligini görkezip, adamlaryň dörediji işlerine tebigatyň duýgudaşlygyny görkezýär.

   Watana, onuň tebigatyna bolan bimüçber söýgüsi Beýik Magtymguly Pyragynyň watansöýüjiligini, ynsanperwerligini we pähim-paýhaslygyny şöhlelenditýär.

   Magtymgulynyň döredijiligine bolan gyzyklanma tötänleýin däl, onuň filosofiýasy umumadamzat gymmatlyklarynyň egsilmez çeşmesidir. Dünýäniň filosofiki pikirinde tynsanperwerlik, adam, onuň jemgyýetdäki orny we onyň geljegi barada ylmy taglymatlar köp. Magtymgulynyň ynsanperwerligi onuň adam gymmatly hazyna diýen oý- pikirlerinde jemlenýär. Akyldaryň filosofiki pikirleri häzirki zaman türkmen döwletiniň gurluşynda öz beýanyny tapdy. Türkmenistanyň Konstitusiýasy “Tüürkmenistanda jemgyýetiň we döwletiň iň gymmatly baýlygy adamdyr!” diýip ykrar etdi.

   Adam ýaşaýşyň, barlygyň düýp manysyna düşünmekligi isläp, diňe geçmiş we şu gün däl, eýsem Ýer togalagynyň geljegi, şol sanda ekologiki ýagdaýy baada hem oýlanýar. Häzirki züaman adamsy üçin “ekologiýa” diýen düşünje onuň filosofiki-seljerme pikir ýöredişiniň we ekologiýa medeniýetiniň aýrylmaz bir bölegi boldy. Häzirki zaman dünýäsinde özgertmeleriň esasy hereketlendiriji güýji bolmak bilen, adam tebigatyň bir bölegi hökmünde , onuň bilen hemişe gatnaşykda we ol gatnaşyklary sazlaşdyrmaga çalyşýar. Adam we tebigat ulgamyndaky gatnaşyklar yzygiderli üýtgeýär we olary kämilleşdirmek üçin jemgyýetiň we aýry şahsyýetleriň ekologiki medeniýetini ösdümek zerur bolup durýar.

   Häzirki zamanyň ekologiýa meseleleri kökleri adamzat atryhyndan alyp gaýdýar, ýöne onuň häzirki döwürdäki ýüze çykmalarynyň möçberiniň deňi-taýy ýok.Meseleleriň çözgütleriniň netijeligi dünýä halklarynyň we döwletleriniň jebisligine baglydyr. Ekologiýa meseleleri boýunça dolandyryş çözgütlerini kabul etmeklik milli däp-dessurlara we umumadamzat gymmatluklaryna esaslanmalydyr. Şoňa görä-de Magtymgulynyň ekologiki ynsanperwerligi  aýratyn gyzyklanma döredýär we adamyň ýaşaýşynyň geljeginiň tebigat bilen sazlaşykda bolmagyna ýardam edýär.

   Türkmenistanda global, sebit, ýerli ekologiýa meselelerini çözmeklik döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri bolup, täze tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmagy, ekologiýa taýdan howpsuz iş şertlerini döretmekligi, ekologiýa taýdan arssa önümi öndürmekligi, tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmagy, ekolog-hünärmenleri taýýarlamagy, ekologiýa meseleleri boýunça halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmegi, ekologiýa terbiýesini bermekligi we başgalary öz içine alýar.

   Adam- tebigat- jemgyýet ulgamyndaky sazlaşyk adamyň içki dünýäsiniň, onuň ýokary ahlaklylygynyň arasyndaky sazlaşyk dörän şertlerinde mümkin bolup, olar umumadamzat we milli gymmatlyklaryny, şol sanda Magtymguly Pyragynyňky ýaly beýik ynsanperwerligiň döredijiligi emele getirýär.     

Beýleki makalalar

Ähli makalalar
Card image cap
Sen 20 2025
Ajaýyp mümkinçilik

Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýylynda Türkmenistanyň Garaşsyzlygynyň 34 ýyllyk baýramynyň öňüsyrasynda “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda Türkmenistanyň maýa goýum forumy (TIF 2025) 2025-nji ýylyň sentýabr aýynyň 18-inde we 19-ynda  geçirildi. Bu iri çäre ýurduň maýa goýum mümkinçiliklerini ara alyp maslahatlaşmak üçin 800-den gowrak daşary ýurtly we ýerli wekilleri jemledi. Bu mynasybetli Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedow foruma gatnaşyjylary gutlady. Awazada geçirilýän bu çäräniň Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe sebitleri senagatlaşdyrmaga we durmuş-ykdysady taýdan has-da ösdürmäge, pudaklara häzirki zaman tehnologiýalaryny ornaşdyrmaga, sanly ykdysadyýet konsepsiýasyny işjeň durmuşa geçirmäge, maýa goýumlary çekmäge ýardam etjekdigine berk ynanýaryn” diýip döwlet Baştutany öz gutlagynda belledi. Forum «Strategik netijeliligi üpjün edýän faktor hökmünde Türkmenistanyň maýa goýum taýdan özüne çekijiligi» atly plenar mejlis bilen başlady. Mejlisde moderator hökmünde BMG-niň Türkmenistandaky Hemişelik utgaşdyryjysy Dmitriý Şlapaçenko çykyş etdi.Esasy çykyşlar bilen dünýäniň görnükli bilermenleri çykyş etdiler. Olaryň hatarynda Bütindünýä bankynyň ýerine ýetiriji direktory Beatris Lus Maser Mallor we onlaýn görnüşde gatnaşan BMG-niň Baş sekretarynyň orunbasary Rabab Fatima çykyş etdiler. BMG-niň Baş sekretarynyň orunbasary Rabab Fatima Awazadaky Maýa goýum forumynyň gatnaşyjylarynyň öňünde wideoýüzlenme bilen  çykyş edip, deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlaryň  bähbitlerini öňe sürmekde Türkmenistanyň öňdebaryjy ornuna ýokary baha berdi we maýa goýumlaryny çekmäge gönükdirilen BMG-niň täze başlangyçlaryny hödürledi. Geçen ýylky TIF 2024 forumyna 44 ýurtdan 1,1 müňden gowrak wekil gatnaşdy. Onuň netijesinde 18 ylalaşyga we özara düşünişmek hakynda Ähtnamalara gol çekildi. Jemi bahasy 167 million dollara barabar şertnamalaryň baglaşyldy. Forum gatnaşyjylara soňky ykdysady özgertmeler we başlangyçlar bilen tanyşmak, Türkmenistanyň döwlet hem-de hususy kärhanalar bilen göni aragatnaşyklary ýola goýmak, anyk maýa goýum taslamalaryny ara alyp maslahatlaşmak we hyzmatdaşlygyň täze ugruny kesgitlemek üçin giň mümkinçilik döretdi. Forumyň maksatnamasynda strategiki panel çekişmeleri, maýa goýum taslamalaryň tanyşdyrylyşlary, B2B we B2G duşuşyklary, master-klaslar hem-de medeni çäreler göz öňünde tutulypdyr. “Awaza” milli syýahatçylyk zolagynda geçirilýän Türkmenistanyň maýa goýum forumynyň (TIF-2025) çäginde ykdysadyýetiň dürli ugurlarynda strategik ylalaşyklaryň berkidilmegine gönükdirilen birnäçe möhüm resminamalara gol çekildi. Bu ylalaşyklar Türkmenistanyň ykdysady bähbitleriniň giňdigini we halkara hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmaga taýýardygyny görkezdi.