dohom@sanly.tm
Türkmenbaşy şäheriniň D.Azady köçesiniň 75-nji jaýy
Magtymgulynyň döredijiliginde ekologiýa jähtleri

     Biziň eziz Diýarymyz il- gününiň bähbidi üçin  alada eden adamlaryň, şahsyýetleriň gadyr-gymmatynyň bilinýän, olaryň hormatlanyp, sarpalanýan ýurdy. Adamzat taryhyna adyny altyn harplar bilen ýazyp giden şeýle beýik şahsyýetleriň biri hem akyldar şahyrymyz Magtymguly Pyragydyr. Dana akyldarymyzyň doglan gününiň 300 ýyllygyna bagyşlanyp yglan edilen “Pähim-paýhas ummany   Magtymguly Pyragy” ýylynda bu görnükli şahsyýetiň at-abraýynyň dünýä halklaryň arasynda has-da beýgelmegi ugrunda durmuşa geçirilýän işler giň gerime eýe bolýar.

      Milli edebiýatymyzda ynsanperwerlik, watansöýüjilik, päk ahlaklylyk, lebize ygrarlylyk, parahatçylyk, agzybirlik, dostluk ýaly düşünjeleriň many-mazmunyny öz paýhasly şygarlary bilen has-da baýlaşdyran, türkmeniň abraý mertebesini belende göteren beýik akyldar atamyzyň şygyr bossany biz- mugallymlar üçin hem edep terbiýe mekdebi, durmuş ýörelgesidir.

      Türkmen halkynyň beýik akyldat şahyrynyň filosofiýasy ynsanperwerlige, şol sanda ekologiki ynsanperwerlige esaslanyp, adamda Watana bolan söýgüni, tebigata we onuň baýlyklaryna aýawly garamagy hem-de geljekki nesiller üçin aýap saklamak duýgularyny döredýar. Magtymgukynyň filosofiýasynda adam bilen tebigatyň arasyndaky gatnaşyklarynyň sazlaşygyna, onds rkologik medeniýetiň kemala gelmek meselelerine uly orun erilýär.

  Şahyryň döredijiliginde mähriban ülkämiziň tebigaty aýratyn orun tutýar, ol akyldaryň adamyň durmuşy baradaky filosofiki pikir ýöredişinde jemgyýet hem tebigata salgylanýar. Magtymgulynyň eserlerinde tebigat gaýtalanmajak gözellik bilen sazlaşykly şekillendirilýär. Ol daşky tebigatdan alnan janly keşpler bilen oýlanýar. Adamzadyň geljegi baradaky oýlanmalary üçin tebigat möhüm esas bolup durýar.

   Magtymgulynyň ekologiki ynsanperwerligi daşky gurşawy özgertmekde ynsan bilen tebigatyň arasyndaky üzülmez arabaglanşygy görkezýär. Şhyr ynsanyň aýratyn häsiýetlerini, maksada okgunlylygyny, döredijili ylhamyny, söýgi duýgularyny beýan edende tebigatdan m,ysal getirýär, şol bit wagtyň özünde ynsan bilen tebigatyň sazlaşygynyň möhümligini görkezip, adamlaryň dörediji işlerine tebigatyň duýgudaşlygyny görkezýär.

   Watana, onuň tebigatyna bolan bimüçber söýgüsi Beýik Magtymguly Pyragynyň watansöýüjiligini, ynsanperwerligini we pähim-paýhaslygyny şöhlelenditýär.

   Magtymgulynyň döredijiligine bolan gyzyklanma tötänleýin däl, onuň filosofiýasy umumadamzat gymmatlyklarynyň egsilmez çeşmesidir. Dünýäniň filosofiki pikirinde tynsanperwerlik, adam, onuň jemgyýetdäki orny we onyň geljegi barada ylmy taglymatlar köp. Magtymgulynyň ynsanperwerligi onuň adam gymmatly hazyna diýen oý- pikirlerinde jemlenýär. Akyldaryň filosofiki pikirleri häzirki zaman türkmen döwletiniň gurluşynda öz beýanyny tapdy. Türkmenistanyň Konstitusiýasy “Tüürkmenistanda jemgyýetiň we döwletiň iň gymmatly baýlygy adamdyr!” diýip ykrar etdi.

   Adam ýaşaýşyň, barlygyň düýp manysyna düşünmekligi isläp, diňe geçmiş we şu gün däl, eýsem Ýer togalagynyň geljegi, şol sanda ekologiki ýagdaýy baada hem oýlanýar. Häzirki züaman adamsy üçin “ekologiýa” diýen düşünje onuň filosofiki-seljerme pikir ýöredişiniň we ekologiýa medeniýetiniň aýrylmaz bir bölegi boldy. Häzirki zaman dünýäsinde özgertmeleriň esasy hereketlendiriji güýji bolmak bilen, adam tebigatyň bir bölegi hökmünde , onuň bilen hemişe gatnaşykda we ol gatnaşyklary sazlaşdyrmaga çalyşýar. Adam we tebigat ulgamyndaky gatnaşyklar yzygiderli üýtgeýär we olary kämilleşdirmek üçin jemgyýetiň we aýry şahsyýetleriň ekologiki medeniýetini ösdümek zerur bolup durýar.

   Häzirki zamanyň ekologiýa meseleleri kökleri adamzat atryhyndan alyp gaýdýar, ýöne onuň häzirki döwürdäki ýüze çykmalarynyň möçberiniň deňi-taýy ýok.Meseleleriň çözgütleriniň netijeligi dünýä halklarynyň we döwletleriniň jebisligine baglydyr. Ekologiýa meseleleri boýunça dolandyryş çözgütlerini kabul etmeklik milli däp-dessurlara we umumadamzat gymmatluklaryna esaslanmalydyr. Şoňa görä-de Magtymgulynyň ekologiki ynsanperwerligi  aýratyn gyzyklanma döredýär we adamyň ýaşaýşynyň geljeginiň tebigat bilen sazlaşykda bolmagyna ýardam edýär.

   Türkmenistanda global, sebit, ýerli ekologiýa meselelerini çözmeklik döwlet syýasatynyň esasy ugurlarynyň biri bolup, täze tehnologiýalary önümçilige ornaşdyrmagy, ekologiýa taýdan howpsuz iş şertlerini döretmekligi, ekologiýa taýdan arssa önümi öndürmekligi, tebigy baýlyklardan rejeli peýdalanmagy, ekolog-hünärmenleri taýýarlamagy, ekologiýa meseleleri boýunça halkara hyzmatdaşlygyny ösdürmegi, ekologiýa terbiýesini bermekligi we başgalary öz içine alýar.

   Adam- tebigat- jemgyýet ulgamyndaky sazlaşyk adamyň içki dünýäsiniň, onuň ýokary ahlaklylygynyň arasyndaky sazlaşyk dörän şertlerinde mümkin bolup, olar umumadamzat we milli gymmatlyklaryny, şol sanda Magtymguly Pyragynyňky ýaly beýik ynsanperwerligiň döredijiligi emele getirýär.     

Beýleki makalalar

Ähli makalalar
Card image cap
Iýn 07 2024
Bilim ulgamy ösýär, özgerýär

Arkadagly Gahryman Serdarymyzyň parasatly ýolbaşçylygy bilen Berkarar döwletiň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ähli ugurlarda döwrebap, oňyn özgertmeler amala aşyrylýar. Ösen ýurtlarda umumy bilimiň netijeliligini ýokarlandyrmagyň ýollary gözlenilýär we öňdebaryjy tehnologiýalary işläp taýýarlamak, olary bilim ulgamyna ornaşdyrmak üçin köp işler amala aşyrylýar. Häzirkizaman okuwyň tehnologik üpjünçiligi ösen ylmyň derejesine gabat gelmelidir. Soňky ýyllarda ýurdumyzda gurulýan bilim ojaklary kompýuterler, internet aragatnaşygy bilen üpjün edildi. Paýtagtymyzda, welaýat, etrap merkezlerinde iň täze enjamlar bilen üpjün edilen mekdepler, çagalar baglary, ýokary we orta hünär okuw mekdepleri işleýär. Bilim ojaklarynyň interaktiw-multimediýa tehnologiýalary bilen üpjün edilmegi bilimiň hiliniň düýpgöter kämil derejä göterilmegine getirdi. Multimedia tehnologiýalary dürli görnüşdäki maglumatlary görkezmäge mümkinçilik berýär, sapagyň netijeli bolmagyny üpjün edýär. Sapaklarda talyplaryň, okuwçylaryň mowzuklary düýpli özleşdirmeklerinde, olaryň gözýetiminiň giňelmeginde, beýan ediş ukybynyň ösmeginde, döredijilikli, özbaşdak işlemegi öwrenmeklerinde, bilim bermegiň hilini ýokarlandyrmakda multimedia tehnologiýalarynyň hyzmaty uludyr. Geçirilýän sapaklar multimedia tehnologiýalary bilen guralanda, ýaşlaryň geçilýän mowzuga çuňňur düşünýändigini, ýadynyň, ünsüniň işjeňleşýändigini we döredijilik başarnyklarynyň ösýänligini görmek bolýar. Şeýle-de bilim işgärleriniň döredijilik mümkinçiligini ýokarlandyrýar, wagtyny tygşytlamaga ýardam berýär.