“Tehniki mehanika” – nyň täze nesiliň ösüşindäki tutýan orny. Berkarar döwletiñ täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe ylym we tehnika güýçli depginler bilen ösýär. Ähli pudaklarda täze enjamlar, desgalar, maşynlar we tehnologiýalar işe girizilýär. Şeýlelik bilen, ylmyñ we önümçiligiñ ýakyn aragatnaşygy bolup geçýär. Desgalaryñ, enjamlaryñ ösüşinde ylmy has hem köp ulanmak zerurdyr. Munuñ özi tehnikanyñ, tehnologiýanyñ we dolandyryşyñ ylmyñ gazananlaryny durmuşa geçirmekde ýüze çykarylýar. Täze maşynlaryñ, mehanizmleriñ, önümçilik işi bolan awtomatiki toplumlaryň döredilmegi zähmet öndürijiliginiñ üznüksiz ýokarlanmagyna, şol bir wagtyñ özünde önümiñ hilini we effektiwligini ýokarlandyrmaga mümkinçilik berýär. Bu ösüşleri bolsa önümçilik kärhanalarynyñ talaba laýyk nazary, tejribe we umumy tehniki taýdan taýýarlygy bolan hünärmenlerisiz göz öñüne getirmek mümkin däldir. Hünärmenleri umumy tehniki taýdan taýýarlamakda “Tehniki mehanikanyñ esaslary” dersine esasy rol degişlidir. Bu ders okuw dersleriniñ arasynda aýratyn orna eýedir. Ol umumy tehniki dersler toparynda jemleýji (aýgytlaýjy) bolup, umumy tehniki dersler topary bilen ýörite dersler toparynyñ arasynda baglaýjydyr. Dersiñ esasy maksady geljekki hünärmenlere maşynlary we mehanizmleri dogry ulanmaklygy we olara hasaplamalary geçirmekligi öwretmekdir. Häzirki zaman orta hünär okuw mekdebiniñ geljekki hünärmeni umumy maşyn alyp barmaklygyñ umumy esaslaryny bilmelidir. Bu bilimler oña maşynlary we mehanizmleri dogry ulanmak üçin önümçilik prosessleriñ awtomatizasiýasynyñ, mehanizasiýasynyñ, tehnologiýasynyñ meselelerini dogry çözmeklige itergidir, başga-ça aýdanyñda maşynlara we mehanizmlere gowy düşünmelidir, olary taslamagyň we konstruirlemegiñ hasaplamalaryny bilmelidir. Maşynlaryñ we mehanizmleriñ tehniki işleriñ dürli-dürli pudaklarynda ulanylýandygyna garamazdan olaryñ kömegi bilen meñzeş meseleler çözülýär. Şonuñ üçin dürli maşynlaryñ we mehanizmleriñ köp ýagdaýda birmeñzeş tipli detallardan we uzellerden ybaratlygy geñ däldir. Tehnikleri taýýarlamakda bu meseleleriñ çözgüdini “Tehniki mehanikanyñ esaslary” dersi özünde jemleýär. “Tehniki mehanikanyñ esaslary” dersi üçe bölüp öwrenilýär, ýagny: 1. Nazary mehanika. 2. Materiallaryň garşylygy. 3. Maşynlaryň detallary. Ders öwrenilende hem şu tertipde öwrenilýär. Ýagny ilki bilen “Nazary mehanika” – dan öwrenilip başlanýar. Nazary mehanika hem öz gezeginde üç bölümden ybaratdyr: 1. Statika. 2. Kinematika. 3. Dinamika. Nazary mehanikada esasan güýçler, jisimleriň deňagramlyk ýagdaýy we hereket baradaky düşünjeler alynýar. Soň “Materiallaryň garşylygy” – nda talyplar eýýam real, hakyky obýekt bilen işleýärler, ýagny deformirlenýän jisimlere güýç täsir edende ýüze çykýan ýagdaýlary öwrenýär we deformasiýa degişli geçirilýän hasaplamalar bilen tanyş bolýarlar. Bulardan soň hem “Maşynlaryň detallary” bölüminde tehnikada we önümçilikde köp duş gelýän maşynlaryň detallarynyň görnüşlerini, taýýarlanýan materiallaryny, ýüze çykýan deformasiýalary we olara degişli geçirilýän hasaplamalary öwrenýärler. Derse degişli soraglaryñ doly öwrenilmegi geljekki hünärmenlere tehniki ösüşe işjeñ gatnaşmaga, häzirki zaman tehnologiýalarynyñ ösüşine gatnaşmaga, jemgyýetiñ maddy-tehniki esasyny döretmäge ýol berer.
Annaýewa Parça
mugallym
