dohom@sanly.tm
Türkmenbaşy şäheriniň D.Azady köçesiniň 75-nji jaýy
Ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamakda ylmyň we innowasion tehnologiýalaryň orny we ähmiýeti

Hormatly Prezidentimiziň döwletli başlangyçlary netijesinde ýurdumyzda häzirki zaman zawodlar, fabrikler we kärhanalar yzygiderli gurulyp, olar halkara standartlaryna laýyk gelýän önümleriň önümçiligini ýola goýmak boýunça öňdebaryjy tehnikalar we döwrebap innowasion tehnologiýalar bilen üpjün edilip,ýurdumyzda ykdysady we medeni pudaklarda belent sepgitlere ýetildi we ägirt uly öňe gidişlik gazanyldy.

         Türkmenistanyň ykdysadyýetiniň her bir pudagynda tehnologik ösüş we täzeleniş işi boýunça durmuşa geçirilen çäreler sanlyja ýyllarda ýurdumyzda anyk görkezijileri bolan ulgamlaýyn we maksatnamalaýyn esasda amala aşyrylmagy nazarda  tutulýan üýtgeşmeleriň diňe başlangyjydyr. Ýurdumyzyň ähli pudaklardaky  her bir kärhanalarynda döwrebap kämil tehnikalarynyň we tehnologiýalaryň ornaşdyrylmagy esasynda döwletiň ykdysady ösüşleriniň amala aşyrylmagynda gerek bolan islendik informasiýalary, maglumatlary işläp taýýarlamak üçin kärhananyň hünärmenleriniň awtomatlaşdyrylan iş ýerlerinde häzirki zaman kompýuterlerinde elektron resminamalaryň dolanşygyny ýola goýmak ýaly möhüm ähmiýetli işler durmuşa geçirmek babatda ösüşiň örän netijeli ýollaryny gözläp tapyp, ýokary bilimli ökde hünärmenleri taýýarlamakda uly tagallalar edilýär.

         Täze maglumat-aragatnaşyk tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy Ata Watanymyzyň döwlet edaralaryny ösen ýurtlaryň ykdysady ösüşiniň möhüm düzüm bölegi bolup durýan sanlylaşdyrmak netijesinde, önümçiligiň durnukly ösmeginiň,bäsleşige ukyplylygyň we ilatyň ýaşaýyň derejesiniň ýokarlanmagynyň esasyna öwrülip, ol ugurda dünýä tejribesine we meýillerine laýyk gelýän täze bilim edaralarynyň peýda bolmagy bilen zähmet hünärleriniň bazarlarynda isleg bildirilýän häzirki zaman ylymlaryndan oňat baş çykarýan ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak boýunça alnyp barylýan işleriň has-da kämilleşdirilmeginde möhüm ähmiýete eýe bolar.

Beýleki makalalar

Ähli makalalar
Card image cap
Mar 12 2025
Köýtendag –tebigy we landşaft dürlüliginiň täsin sebiti

Köýtendag Türkmenistanyň günorta-gündogarynda ýerleşen tebigaty diýseň özboluşly sebitdir. Köýtendagyň tebigatyna bu ýerde ýaýran köp sanly ösümlik we haýwan görnüşleriniň ýüzlerçesi hem-de dik jülgeleri, täsin dag gowaklary we ýerasty karstkölleri, gadymy dinozawrlaryň belent tekizlgi gaýtalanmajak özboluşly gözellik berýär. Tebigat bun sebitiň mysalynda tapylgysyz gymmatlyklary müňýllyklaryň dowamynda döredipdir we asyrlardan asyrlara ýetirip gelipdir.
     Köýtendag sebitiniň çäkleri sebitleýin döwülmeler bilen ugurdaş uzalyp, sebitiň morfostruktura taýdan aýratynlaşmagyny şertlendirip, ylmy edebiýatda Gowurdak-Köýtendag ady bilen bellidir. Meýdany uly bolmasa-da , relýefiň çürt-kesik tapawutlylygy, ýagny, iň beýik ýeri deňiz derejesinden 3137m-den (Türkmenbaşy dagy) 238m-e çenli (Amyderýanyň suwunyň derejesi) üýtgeýär hem-de tebigy şertleriniň we baýlyklarynyň köp dürlüligi bilen häsiýetlenýär. Bu sebit onuň mineral-çig mal, ýer, sagaldyş we dynç alyş baýlyklaryny özleşdirmegiň giň mümkinçiliklerine eýedir. Sebitiň geologik gurluşyny kemala getirmäge genezisi, düzümi we ýaşy boýunça  dürli geologik çökündiler gatnaşýarlar.
      Bu ýerde ýokary ýura, hek, paleogen, neogen, çetwertik we häzirki zaman çökündileri giň ýaýrandyr.Köýetnadg gerşiniň günbatar ýapgydy,şeýle hem Gowyrdak we tübegatan dag bölekleri ýokary ýura çökündilerinden düzülendir. Hek döwrüniň jynslary sebitiň merkezi böleginiň  pes daglyklaryny, paleogen we neogen çökündileri esasan, onuň  günbatar bölegindäki plato şekili pes daglyklaryny örtýär. Çertertik çökündileri sebitiň günbatar we günorta böleklerinde giň ýaýrap, giň dagöni düzlüklerini  düzýär.
     Köýtendagyň  ösümlik örtügi dag eteginde otluk fitosenozlar, ondan ýokarda zerawşan arçasynyň agdyklyk edýän güýçli zaýalanan agaç- gyrymsy agaç ösümlikleriiň guşaklygy bilen häsiýetlenýär. Daglaryň iň ýokardaky belent böleginde tikenli ýassyk seklli ýarym gyrymsylar agdyklyk edýärler. Sebitiňb wekilleri agdyklyk edýarler.
     Ozallar Köýtendagda esasan zerewşan arçasyndan düzülen arça tokaýlarynyň giň meýdanlary duş gelýärdi, häzir olaryň meýdany örän azalypdyr. Goraghananyň  çäklerinde olar bölejik tokaýlar görnüşinde saklanyp galypdyr. Bu ýerde 1986-njy ýylda meýdany 27139 gektar bolan Köýtendag döwlet goraghanasynyň döredilmegi Köýtendagyň tutuş tebigy toplumyny we oňa ýanyşyk ýerleri goramak, zaýalanan ekoulgamlary dikeltmegiň ylmy esaskarynty işläp düzmek we burma şahly umgany gorap saklamagyň zerurlygy bilen baglydyr.
    Bu görnüş örän seýrek bolup Tebigaty goramagayň halkara birleşiginiň (TGHG0 Gyzyl sanawyna hem girizilendir.Toprak-ösümlik örtüginiň häsiýetleriniň içki guşaklyk tapawutlary boýunça 12 sany beýiklik zolaklary bölünýärler: oazis, ösümlikleri, çöl-efemer, ýarymçöl-efemeroid, ýärymçöl-gurak sähra , iri otly-sähra, tokaý, tokaýçemen- sähra, subalp çemen we alpçemen 9bölekleýin häsiýetde duş gelýär.) Merkezi Aziýa fiziki-geografik taýdan etraplara bölünende bu sebitiň çäkleri Merkezi Aziýa daglyk ýurdunyň Günorta- Günbatar Pamir-Alaý oblastynyň ýGissar-Pamiröňi prowinsiýasyna fiziki-geografik etrap derejesinde girýär.
    Gowurdak-Köýtenag etrabynyň landşaft düzümindäki uly tapawutlar onuň çäklerinde has pes derejedäki taksonomik birlikleri – kiçi etraplary bölmäge mümkinçilik berýär.  Jemi 7 sany kiçi etraplara bölündi: Köýtendag-ortadaglyk, Gowurdak-týubegetan pes daglyk, Köýtenderýä- daglyk – jülgelik, Kansaý- ýakasy deltaly- takyrlyk, Amyderýa ýakasy dagöni- ýapgytly düzlük – çulbaly, Amyderýanyň  jülgeli – terrasaly kiçi etraplary bölünendir.