dohom@sanly.tm
Türkmenbaşy şäheriniň D.Azady köçesiniň 75-nji jaýy
Ylymly ýaşlar – ösüşleriň başlangyjy

Berkarar döwletimiziň täze eýýamynyň Galkynyşy döwründe hormatly Prezidentimiz tarapyndan öňde goýlan strategik durmuş-ykdysady meseleleri çözmekde Türkmenistan Watanymyz ösen ylmy tehnologiýalary ulanmak bilen barha öňe barýar. Her bir ýurduň ösüş depginleri ýaş nesilleriň ukyp-başarnyklaryna bagly bolýar. Haýsy bir döwletde bu mümkinçilikler giň gerime eýe bolsa, ýaş nesillerde ylymlar dünýäsine içgin aralaşmak, tehnologiýalardan ýeterlik derejede baş çykarmak, ylmy kämilligini ösdürmek islegi artýar. Ösüşlere beslenýän ýurdumyzda watansöýüji, ukyp-başarnykly, beden taýdan sagdyn hem-de terbiýeli ýaş nesilleri kemala getirmek hormatly Prezidentimiz tarapyndan anyk kesgitlenen Türkmenistanyň ösüşiniň strategik wezipeleriniň biridir.

Türkmenistanda ýaşlar syýasatynyň ata-babalarymyzdan gelýän asylly ýörelgeleri bilen hem-de häzirki zaman jemgyýetçilik talaplaryna laýyklykda mynasyp durmuşa geçirilmegi, ýaşlaryň ähli babatda döwlet durmuşunda uly ornunyň bolmagy aýratyn many-mazmuna eýedir. Bu babatda hormatly Gahryman Prezidentimiz Serdar Berdimuhamedowyň belleýşi ýaly, türkmen ýaşlarynyň giň gözýetimli, ösen tehnologiýalardan baş çykarýan hünärmenleriň nesilini kemala getirmegi alnyp barylýan işleriň esasy maksady bolup durýar. Şu nukdaýnazardan ýurduň milli ykdysadyýetiniň ähli ulgamlarynda, şol sanda ulag we kommunikasiýa ulgamynda we beýleki pudaklaýyn ugurlarda zehinli, başarnykly ýaşlaryň zähmet çekmeginiň ileri tutulýan işleriniň hatarynda durýandygyny bellemek bolar.

Häzirki döwürde türkmen ýaşlarynyň dünýä ýurtlarynyň ýaşlary bilen özara gatnaşygyny ösdürmek babatda hem uly mümkinçilikler döredilýär. Bu ugurda “Türkmenistanyň ýaşlarynyň halkara hyzmatdaşlygynyň 2023-2030-njy ýyllar üçin Strategiýasy” nurana geljegi gurmagyň bähbidine beýleki ýurtlaryň ýaşlary bilen gatnaşyklary pugtalandyrmagy maksat edinýär. Bu gatnaşyklar Türkmenbaşy şäherindäki Deňizçilik orta hünär okuw mekdebinde bilim alýan talyp ýaşlaryň arasynda hem dürli mümkinçilikler bilen berkidilýär. Esasan-da goňşy hazarýaka ýurtlarynda ýerleşýän dürli deňizçilik bilimlerini berýän okuw mekdepleriniň talyp ýaşlary, mugallym-professorlary bilen ylmy-okuw maslahatlary yzygiderli alnyp barylýar. Şeýle hem okuw maslahatlarynyň dowamynda ylmyň ýeten derejeleri okuw mekdeplerinde okadylýan degişli hünärler bilen baglanyşykly ara alynyp maslahatlaşylýar.

Häzirki döwürde tehnoligiki prossesleri awtomatlaşdyrmak dünýä ýüzündäki döwletleriň ählisiniň önümçiliginde möhüm ugurlaryň biri bolup durýar. Pudaklaryň köpüsinde adamyň wezipesi diňe awtomatiki kontrollerleriň işine gözegçilik edip durmak bolup durýar. Adamyň funksiýasy diňe bir fiziki taýdan däl-de, eýsem intellektual taýdan hem ýuwaş-ýuwaşdan tehnikalaryň üstüne ýüklenilýär. Sebäbi häzirkizaman tehnikalary tehnologiki siklleri özbasdak ýerine ýetirip we iş sikliniň gidişine gözegçilik hem edip bilýärler. Tehnologiki prosesleri awtomatlaşdyrmak-adamyň mehanizmleri we maşynlary dolandyrmaga sarp edilýän fiziki zähmetini bu dolandyryşy üpjün edýän ýörite gurluşlaryň işi bilen çalşyrmakdyr. Soňky wagtlarda önümçilik proseslerini awtomatlaşdyrmak tehniki profresiň esasy ugurlarynyň biri bolup çykyş edýär.

Okamaga, öwrenmäge ähli şertleriň döredilmegi ýaşlarda eziz Watanymyza, Gahryman Arkadagymyza, Arkadagly Gahryman Serdarymyza, mähriban halkymyza bolan söýgini has-da artdyrýar.

Goý, döwletli döwranymyzda ýaşlar barada atalyk aladasyny edýän Milli Liderimiziň we hormatly Prezidentimiziň janlary sag, ömürleri uzak bolsun!

Taýýarlan: Mugallym Tagantuwakow Kelte

Beýleki makalalar

Ähli makalalar
Card image cap
Mar 12 2025
Köýtendag –tebigy we landşaft dürlüliginiň täsin sebiti

Köýtendag Türkmenistanyň günorta-gündogarynda ýerleşen tebigaty diýseň özboluşly sebitdir. Köýtendagyň tebigatyna bu ýerde ýaýran köp sanly ösümlik we haýwan görnüşleriniň ýüzlerçesi hem-de dik jülgeleri, täsin dag gowaklary we ýerasty karstkölleri, gadymy dinozawrlaryň belent tekizlgi gaýtalanmajak özboluşly gözellik berýär. Tebigat bun sebitiň mysalynda tapylgysyz gymmatlyklary müňýllyklaryň dowamynda döredipdir we asyrlardan asyrlara ýetirip gelipdir.
     Köýtendag sebitiniň çäkleri sebitleýin döwülmeler bilen ugurdaş uzalyp, sebitiň morfostruktura taýdan aýratynlaşmagyny şertlendirip, ylmy edebiýatda Gowurdak-Köýtendag ady bilen bellidir. Meýdany uly bolmasa-da , relýefiň çürt-kesik tapawutlylygy, ýagny, iň beýik ýeri deňiz derejesinden 3137m-den (Türkmenbaşy dagy) 238m-e çenli (Amyderýanyň suwunyň derejesi) üýtgeýär hem-de tebigy şertleriniň we baýlyklarynyň köp dürlüligi bilen häsiýetlenýär. Bu sebit onuň mineral-çig mal, ýer, sagaldyş we dynç alyş baýlyklaryny özleşdirmegiň giň mümkinçiliklerine eýedir. Sebitiň geologik gurluşyny kemala getirmäge genezisi, düzümi we ýaşy boýunça  dürli geologik çökündiler gatnaşýarlar.
      Bu ýerde ýokary ýura, hek, paleogen, neogen, çetwertik we häzirki zaman çökündileri giň ýaýrandyr.Köýetnadg gerşiniň günbatar ýapgydy,şeýle hem Gowyrdak we tübegatan dag bölekleri ýokary ýura çökündilerinden düzülendir. Hek döwrüniň jynslary sebitiň merkezi böleginiň  pes daglyklaryny, paleogen we neogen çökündileri esasan, onuň  günbatar bölegindäki plato şekili pes daglyklaryny örtýär. Çertertik çökündileri sebitiň günbatar we günorta böleklerinde giň ýaýrap, giň dagöni düzlüklerini  düzýär.
     Köýtendagyň  ösümlik örtügi dag eteginde otluk fitosenozlar, ondan ýokarda zerawşan arçasynyň agdyklyk edýän güýçli zaýalanan agaç- gyrymsy agaç ösümlikleriiň guşaklygy bilen häsiýetlenýär. Daglaryň iň ýokardaky belent böleginde tikenli ýassyk seklli ýarym gyrymsylar agdyklyk edýärler. Sebitiňb wekilleri agdyklyk edýarler.
     Ozallar Köýtendagda esasan zerewşan arçasyndan düzülen arça tokaýlarynyň giň meýdanlary duş gelýärdi, häzir olaryň meýdany örän azalypdyr. Goraghananyň  çäklerinde olar bölejik tokaýlar görnüşinde saklanyp galypdyr. Bu ýerde 1986-njy ýylda meýdany 27139 gektar bolan Köýtendag döwlet goraghanasynyň döredilmegi Köýtendagyň tutuş tebigy toplumyny we oňa ýanyşyk ýerleri goramak, zaýalanan ekoulgamlary dikeltmegiň ylmy esaskarynty işläp düzmek we burma şahly umgany gorap saklamagyň zerurlygy bilen baglydyr.
    Bu görnüş örän seýrek bolup Tebigaty goramagayň halkara birleşiginiň (TGHG0 Gyzyl sanawyna hem girizilendir.Toprak-ösümlik örtüginiň häsiýetleriniň içki guşaklyk tapawutlary boýunça 12 sany beýiklik zolaklary bölünýärler: oazis, ösümlikleri, çöl-efemer, ýarymçöl-efemeroid, ýärymçöl-gurak sähra , iri otly-sähra, tokaý, tokaýçemen- sähra, subalp çemen we alpçemen 9bölekleýin häsiýetde duş gelýär.) Merkezi Aziýa fiziki-geografik taýdan etraplara bölünende bu sebitiň çäkleri Merkezi Aziýa daglyk ýurdunyň Günorta- Günbatar Pamir-Alaý oblastynyň ýGissar-Pamiröňi prowinsiýasyna fiziki-geografik etrap derejesinde girýär.
    Gowurdak-Köýtenag etrabynyň landşaft düzümindäki uly tapawutlar onuň çäklerinde has pes derejedäki taksonomik birlikleri – kiçi etraplary bölmäge mümkinçilik berýär.  Jemi 7 sany kiçi etraplara bölündi: Köýtendag-ortadaglyk, Gowurdak-týubegetan pes daglyk, Köýtenderýä- daglyk – jülgelik, Kansaý- ýakasy deltaly- takyrlyk, Amyderýa ýakasy dagöni- ýapgytly düzlük – çulbaly, Amyderýanyň  jülgeli – terrasaly kiçi etraplary bölünendir.