dohom@sanly.tm
Türkmenbaşy şäheriniň D.Azady köçesiniň 75-nji jaýy
Bagtyýarlygyň şuglasy

Dünýäde ynsan üçin iň gymmatly baýlyk saglyk. Ynsan saglygyny ähli zatdan belentde goýulýan ýurdumyzda Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda «Saglyk» Döwlet maksatnamasy üstünlikli durmuşa geçirilýär.

Parahatçylyk, abadançylyk, raýatlarymyzyň döredijilikli zähmeti ýurdumyzyň gülläp ösüşini üpjün edýär. Häzirki wagtda ynsan saglygyny goramakda beýik işler alnyp barylýar. Ynsan saglygyny goramak ugrunda durmuşa geçirilýän toplumlaýyn işler, gazanylýan üstünlikler, ýetilýän belent sepgitler hem-de bu ugurda öňde goýlan wezipeler ýurdumyzyň halkara giňişligindäki at-abraýyny has-da belende göterýär.

Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe durnukly ösüşiň belent sepgitlerini nazarlaýan Türkmenistanda köpçülikleýin bedenterbiýe-sagaldyş hereketini we sporty ösdürmäge, milletiň saglygyny berkitmäge, gujurly, berk bedenli hem-de ruhubelent ýaşlary terbiýelemäge gönükdirilen işler döwlet syýasatynyň möhüm ugurlarynyň biridir. Ýaş nesliň beden taýdan sagdyn, ruhy taýdan kämil ösmegi, döwrebap bilim, terbiýe almagy üçin ýurdumyzda Gahryman Arkadagymyzyň parasatly baştutanlygynda giň göwrümli we aýdyň maksatly, düýpli ylma esaslanýan beýik işler barha rowaçlanýar. Milli Liderimiz ýurdumyzda bedenterbiýäni we sporty ösdürmek bilen bir hatarda saglygy goraýyş ulgamyny kämilleşdirmek işine hem aýratyn ähmiýetiň berilýändigini aýdyp, ýurdumyzyň paýtagtynda hem-de sebitlerinde häzirki zaman sport-sagaldyş, saglygy goraýyş edaralarynyň gurulmagynyň şol işleriň möhüm ugurlarynyň biridigini belläp geçýär. Bu ulgamlaryň ygtybarly ösmegi üçin durmuşa geçirilýän toplumlaýyn işleri hemişe berk gözegçilikde saklaýar.

Jan saglygynyň girewi arassaçylyk, kadaly iýmitlenmek, bedenterbiýe maşklaryny yzygiderli amal etmek hem-de sport bilen meşgullanmakdyr. Bu babatda Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe alnyp barylýan işler rowaç gadamlara beslenýär. Eziz Diýarymyzda halkara ölçeglerine laýyk gelýän sport toplumlary hereket edýär. Ýurdumyzyň ähli künjeklerinde gurlup ulanylmaga berilýän ýaşaýyş jaý toplumlarynyň ýanynda ýörite sport meýdançalarynyň gurulmagy sözüň doly manysynda sport ýurduna öwrülen Watanymyzda halkymyzyň sagdyn durmuş ýörelgelerine ygrarlydygyny ýene bir ýola beýan edýär. Elbetde, bedenterbiýe we sport ilatyň saglygyny berkitmek bilen bir hatarda adamyň şahsyýet hökmünde beden ösüşine, saglygyna, işjeňligine, kämilleşmegine uly täsir edýär. Bedenterbiýe bilen meşgullanmagyň endige öwrülmegi, ilki bilen, adamda gowy häsiýetleriň kemala gelmegine ýardam berýär. Bu bolsa şahsyýetiň beden we ruhy taýdan sagdyn bolmagyna getirýär. Şonuň üçin hem ýurdumyz ählitaraplaýyn ösüşler bilen rowaçlanýar.

Sportuň islendik görnüşi bilen meşgullanmak üçin gurlup ulanylmaga berlen sport maksatly desgalar milli Liderimiziň halkymyzyň saglygy hakyndaky aladasy bilen aýrylmaz baglanyşyklydyr hem-de eziz Diýarymyzda durmuşa geçirilýän düýpli özgertmeleriň ajaýyp miweleridir. Aýratyn-da, hormatly Prezidentimiziň halkyň saglygy hakyndaky aladany hemişe ileri tutýandygynyň aýdyň beýanydyr. Gahryman Arkadagymyzyň göreldesine eýerip, bedenterbiýe we sport bilen meşgullanmak, jemgyýetimizde sagdyn durmuşyň berkarar edilmegine mynasyp goşant goşmak ählimiziň borjumyzdyr. Ynsan saglygy bagtyýar durmuşymyzyň, ýagty geljegimiziň şuglasydyr, ýurdumyzyň baýlygydyr.

Beýleki makalalar

Ähli makalalar
Card image cap
Mar 12 2025
Köýtendag –tebigy we landşaft dürlüliginiň täsin sebiti

Köýtendag Türkmenistanyň günorta-gündogarynda ýerleşen tebigaty diýseň özboluşly sebitdir. Köýtendagyň tebigatyna bu ýerde ýaýran köp sanly ösümlik we haýwan görnüşleriniň ýüzlerçesi hem-de dik jülgeleri, täsin dag gowaklary we ýerasty karstkölleri, gadymy dinozawrlaryň belent tekizlgi gaýtalanmajak özboluşly gözellik berýär. Tebigat bun sebitiň mysalynda tapylgysyz gymmatlyklary müňýllyklaryň dowamynda döredipdir we asyrlardan asyrlara ýetirip gelipdir.
     Köýtendag sebitiniň çäkleri sebitleýin döwülmeler bilen ugurdaş uzalyp, sebitiň morfostruktura taýdan aýratynlaşmagyny şertlendirip, ylmy edebiýatda Gowurdak-Köýtendag ady bilen bellidir. Meýdany uly bolmasa-da , relýefiň çürt-kesik tapawutlylygy, ýagny, iň beýik ýeri deňiz derejesinden 3137m-den (Türkmenbaşy dagy) 238m-e çenli (Amyderýanyň suwunyň derejesi) üýtgeýär hem-de tebigy şertleriniň we baýlyklarynyň köp dürlüligi bilen häsiýetlenýär. Bu sebit onuň mineral-çig mal, ýer, sagaldyş we dynç alyş baýlyklaryny özleşdirmegiň giň mümkinçiliklerine eýedir. Sebitiň geologik gurluşyny kemala getirmäge genezisi, düzümi we ýaşy boýunça  dürli geologik çökündiler gatnaşýarlar.
      Bu ýerde ýokary ýura, hek, paleogen, neogen, çetwertik we häzirki zaman çökündileri giň ýaýrandyr.Köýetnadg gerşiniň günbatar ýapgydy,şeýle hem Gowyrdak we tübegatan dag bölekleri ýokary ýura çökündilerinden düzülendir. Hek döwrüniň jynslary sebitiň merkezi böleginiň  pes daglyklaryny, paleogen we neogen çökündileri esasan, onuň  günbatar bölegindäki plato şekili pes daglyklaryny örtýär. Çertertik çökündileri sebitiň günbatar we günorta böleklerinde giň ýaýrap, giň dagöni düzlüklerini  düzýär.
     Köýtendagyň  ösümlik örtügi dag eteginde otluk fitosenozlar, ondan ýokarda zerawşan arçasynyň agdyklyk edýän güýçli zaýalanan agaç- gyrymsy agaç ösümlikleriiň guşaklygy bilen häsiýetlenýär. Daglaryň iň ýokardaky belent böleginde tikenli ýassyk seklli ýarym gyrymsylar agdyklyk edýärler. Sebitiňb wekilleri agdyklyk edýarler.
     Ozallar Köýtendagda esasan zerewşan arçasyndan düzülen arça tokaýlarynyň giň meýdanlary duş gelýärdi, häzir olaryň meýdany örän azalypdyr. Goraghananyň  çäklerinde olar bölejik tokaýlar görnüşinde saklanyp galypdyr. Bu ýerde 1986-njy ýylda meýdany 27139 gektar bolan Köýtendag döwlet goraghanasynyň döredilmegi Köýtendagyň tutuş tebigy toplumyny we oňa ýanyşyk ýerleri goramak, zaýalanan ekoulgamlary dikeltmegiň ylmy esaskarynty işläp düzmek we burma şahly umgany gorap saklamagyň zerurlygy bilen baglydyr.
    Bu görnüş örän seýrek bolup Tebigaty goramagayň halkara birleşiginiň (TGHG0 Gyzyl sanawyna hem girizilendir.Toprak-ösümlik örtüginiň häsiýetleriniň içki guşaklyk tapawutlary boýunça 12 sany beýiklik zolaklary bölünýärler: oazis, ösümlikleri, çöl-efemer, ýarymçöl-efemeroid, ýärymçöl-gurak sähra , iri otly-sähra, tokaý, tokaýçemen- sähra, subalp çemen we alpçemen 9bölekleýin häsiýetde duş gelýär.) Merkezi Aziýa fiziki-geografik taýdan etraplara bölünende bu sebitiň çäkleri Merkezi Aziýa daglyk ýurdunyň Günorta- Günbatar Pamir-Alaý oblastynyň ýGissar-Pamiröňi prowinsiýasyna fiziki-geografik etrap derejesinde girýär.
    Gowurdak-Köýtenag etrabynyň landşaft düzümindäki uly tapawutlar onuň çäklerinde has pes derejedäki taksonomik birlikleri – kiçi etraplary bölmäge mümkinçilik berýär.  Jemi 7 sany kiçi etraplara bölündi: Köýtendag-ortadaglyk, Gowurdak-týubegetan pes daglyk, Köýtenderýä- daglyk – jülgelik, Kansaý- ýakasy deltaly- takyrlyk, Amyderýa ýakasy dagöni- ýapgytly düzlük – çulbaly, Amyderýanyň  jülgeli – terrasaly kiçi etraplary bölünendir.