dohom@sanly.tm
Türkmenbaşy şäheriniň D.Azady köçesiniň 75-nji jaýy
Gämi abatlaýyş zawodynda

Hazar deňziniň Türkmenistana degişli bolan gündogar kenarynda, Türkmenbaşy Halkara deňiz portynyň golaýynda ýerleşen “Balkan” gämi gurluşyk we abatlaýyş zawodynyň AGPJ-de soňky ýyllarda has-da netijeli işler amala aşyrylýar. Häzirki wagtda zawodda ençeme ýük we ýolagçy gämileri abatlanyp, ulanyşa goýberilýär. Zawodyň maddy-enjamlaýyn binýadynyň kämilleşdirilmegi sebäpli bu ýerde işler has-da ilerledi. Mysal üçin, 2020-nji ýylyň 20-nji noýabrynda düýpli abatlaýşa gelen “CASPIAN MAINPORT LIMITED” kompaniýasyna degişli bolan “CM RUBY” tirkeg hyzmat ediş gämisi 2020-nji ýylyň 24-nji noýabrynda zawodyň gämi galdyryjy desgasyna galdyrylyp, 2021-nji ýylyň 15-nji fewralynda zawodyň gämi galdyryjy desgasyndan düşürildi we zawodyň gämi duralgasynda abatlaýyş işleri dowam edýär. “Dragon oil” kompaniýasyna degişli bolan “Atlet-1” kran gämisi 2021-nji ýylyň fewralynda düýpli abatlaýyşa gelip, fewral aýynyň 10-na zawodyň gämi galdyryjy desgasyna galdyryldy we abatlaýyş işleri dowam edýär. Şeýle hem “Deňiz söwda floty” ÝGPJ-ne degişli bolan “Türkmenistan” gury ýük gatnadýan gämisi zawodyň çägine 2021-nji ýylyň 5-nji fewralynda duýpli abatlaýyşa gelip, gämi galdyryjy desgasyna galdyryldy we abatlaýyş işleri dowam edýär. Bulardan başga-da, häzirki wagtda bu ýerde “Berkarar” gury ýük gatnadyjy gämisiniň abatlaýyş işleri başlanyldy we onuň abatlama işlerini 2021-nji ýylyň noýabr aýynda tamamlanylmak meýilleşdirilýär.

    Soňky ýyllarda deňiz we derýa ýollarynyň hyzmatlarynyň artmagy sebäpli, bu ýerde işine ussat hünärmenleri taýýarlamak meselesi hem ör boýuna galýar. Şu zerurlyklar göz öňünde tutulyp, zawodyň işgärleriniň iş hünärlerini ýokarlandyrmak maksady bilen 2021-nji ýylyň maý aýynda daşary ýurt kompaniýalaryň hünärmenleri bilen bilelikde okuw sapaklaryny geçirmeklik meýilleşdirilýär. 2023-nji ýylyň meýilnamasynda “Возрождение” atly daşary ýurt hususy kärhanasy bilen bilelikde täze gämileri gurmak we abatlamak işlerini amala aşyrmagy ýola goýmak göz öňünde tutulýar.
    Ýurdumyzyň deňiz we derýa ýollarynyň mümkinçilikleriniň artdyrylmagy we gämi gurluşygynyň mundan beýläk-de kämilleşdirilmegi ugrunda giň mümkinçilikleri döredip berýän Gahryman Arkadagymyzyň jany sag, belent başy aman bolsun!

Satlykowa Mahri

Türkmenbaşy şäherindäki Deňizçilik orta hünär okuw mekdebiniň mugallymy.

Beýleki makalalar

Ähli makalalar
Card image cap
Mar 12 2025
Köýtendag –tebigy we landşaft dürlüliginiň täsin sebiti

Köýtendag Türkmenistanyň günorta-gündogarynda ýerleşen tebigaty diýseň özboluşly sebitdir. Köýtendagyň tebigatyna bu ýerde ýaýran köp sanly ösümlik we haýwan görnüşleriniň ýüzlerçesi hem-de dik jülgeleri, täsin dag gowaklary we ýerasty karstkölleri, gadymy dinozawrlaryň belent tekizlgi gaýtalanmajak özboluşly gözellik berýär. Tebigat bun sebitiň mysalynda tapylgysyz gymmatlyklary müňýllyklaryň dowamynda döredipdir we asyrlardan asyrlara ýetirip gelipdir.
     Köýtendag sebitiniň çäkleri sebitleýin döwülmeler bilen ugurdaş uzalyp, sebitiň morfostruktura taýdan aýratynlaşmagyny şertlendirip, ylmy edebiýatda Gowurdak-Köýtendag ady bilen bellidir. Meýdany uly bolmasa-da , relýefiň çürt-kesik tapawutlylygy, ýagny, iň beýik ýeri deňiz derejesinden 3137m-den (Türkmenbaşy dagy) 238m-e çenli (Amyderýanyň suwunyň derejesi) üýtgeýär hem-de tebigy şertleriniň we baýlyklarynyň köp dürlüligi bilen häsiýetlenýär. Bu sebit onuň mineral-çig mal, ýer, sagaldyş we dynç alyş baýlyklaryny özleşdirmegiň giň mümkinçiliklerine eýedir. Sebitiň geologik gurluşyny kemala getirmäge genezisi, düzümi we ýaşy boýunça  dürli geologik çökündiler gatnaşýarlar.
      Bu ýerde ýokary ýura, hek, paleogen, neogen, çetwertik we häzirki zaman çökündileri giň ýaýrandyr.Köýetnadg gerşiniň günbatar ýapgydy,şeýle hem Gowyrdak we tübegatan dag bölekleri ýokary ýura çökündilerinden düzülendir. Hek döwrüniň jynslary sebitiň merkezi böleginiň  pes daglyklaryny, paleogen we neogen çökündileri esasan, onuň  günbatar bölegindäki plato şekili pes daglyklaryny örtýär. Çertertik çökündileri sebitiň günbatar we günorta böleklerinde giň ýaýrap, giň dagöni düzlüklerini  düzýär.
     Köýtendagyň  ösümlik örtügi dag eteginde otluk fitosenozlar, ondan ýokarda zerawşan arçasynyň agdyklyk edýän güýçli zaýalanan agaç- gyrymsy agaç ösümlikleriiň guşaklygy bilen häsiýetlenýär. Daglaryň iň ýokardaky belent böleginde tikenli ýassyk seklli ýarym gyrymsylar agdyklyk edýärler. Sebitiňb wekilleri agdyklyk edýarler.
     Ozallar Köýtendagda esasan zerewşan arçasyndan düzülen arça tokaýlarynyň giň meýdanlary duş gelýärdi, häzir olaryň meýdany örän azalypdyr. Goraghananyň  çäklerinde olar bölejik tokaýlar görnüşinde saklanyp galypdyr. Bu ýerde 1986-njy ýylda meýdany 27139 gektar bolan Köýtendag döwlet goraghanasynyň döredilmegi Köýtendagyň tutuş tebigy toplumyny we oňa ýanyşyk ýerleri goramak, zaýalanan ekoulgamlary dikeltmegiň ylmy esaskarynty işläp düzmek we burma şahly umgany gorap saklamagyň zerurlygy bilen baglydyr.
    Bu görnüş örän seýrek bolup Tebigaty goramagayň halkara birleşiginiň (TGHG0 Gyzyl sanawyna hem girizilendir.Toprak-ösümlik örtüginiň häsiýetleriniň içki guşaklyk tapawutlary boýunça 12 sany beýiklik zolaklary bölünýärler: oazis, ösümlikleri, çöl-efemer, ýarymçöl-efemeroid, ýärymçöl-gurak sähra , iri otly-sähra, tokaý, tokaýçemen- sähra, subalp çemen we alpçemen 9bölekleýin häsiýetde duş gelýär.) Merkezi Aziýa fiziki-geografik taýdan etraplara bölünende bu sebitiň çäkleri Merkezi Aziýa daglyk ýurdunyň Günorta- Günbatar Pamir-Alaý oblastynyň ýGissar-Pamiröňi prowinsiýasyna fiziki-geografik etrap derejesinde girýär.
    Gowurdak-Köýtenag etrabynyň landşaft düzümindäki uly tapawutlar onuň çäklerinde has pes derejedäki taksonomik birlikleri – kiçi etraplary bölmäge mümkinçilik berýär.  Jemi 7 sany kiçi etraplara bölündi: Köýtendag-ortadaglyk, Gowurdak-týubegetan pes daglyk, Köýtenderýä- daglyk – jülgelik, Kansaý- ýakasy deltaly- takyrlyk, Amyderýa ýakasy dagöni- ýapgytly düzlük – çulbaly, Amyderýanyň  jülgeli – terrasaly kiçi etraplary bölünendir.